Impudicícia

De natural li mancava promesa
senyalant preu als amors que professa:
era la seva condició.
D’un obrir i tancar de balda,
amb força immoderació,
el seduïa per paraula
incitant a la passió.
D’irreprimible efusió
una vegada i una altra,
amb tota desaprensió,
al jove amant s’entregava
d’exuberant profusió...
...

Appendix XXIX. Meretrix et iuuenis 

Multa esse nobis iocunda quae tamen sunt incommoda

Cum blandiretur iuueni meretrix perfida,

et ille laesus multis saepe iniuriis

tamen praeberet sese facilem mulieri,

sic insidiatrix: "Omnes muneribus licet

contendant, ego te plurimi facio tamen."

Iuuenis recordans quotiens deceptus foret:

"Lubenter," inquit, "mea lux, hanc uocem audio,

non quod fidelis, sed quod iucunda est mihi.

Costums i ferums

A l’assemblea canina
va quedar per majoria
i a l’acta ben reflectit:
“Volent portar millor vida
que la de passar-se el dia
amb pa pansit i florit,
els Gossos, en grup reunit,
per sortir de la misèria,
decideix portar sa dèria
a gran instància divina.”
Pel bon pedigrí escollits,
van ser els Cans més instruïts
a conforma l’ambaixada;
i es posen a remuntar
del Mont Olimp l’escalada...
...

Liber IV - XIX. Canes Legatos Miserunt ad Iouem 

Canes legatos olim misere ad Iouem

meliora uitae tempora oratum suae,

ut sese eriperet hominum contumeliis,

furfuribus sibi consparsum quod panem darent

fimoque turpi maxime explerent famem.

Profecti sunt legati non celeri pede;

dum naribus scrutantur escam in stercore,

citati non respondent. Vix tandem inuenit

eos Mercurius et turbatos adtrahit.

Tum uero uultum magni ut uiderunt Iouis,

totam timentes concacarunt regiam.

Vetat dimitti magnus illos Iuppiter;

propulsi uero fustibus uadunt foras.

....................................

mirari sibi legatos non reuertier;

turpe aestimantes aliquid commissum a suis,

post aliquod tempus alios ascribi iubent.

Rumor cacatus superiores prodidit;

timentes rursus aliquid ne simile accidat,

odore canibus anum, sed multo, replent.

Mandata dant; legati mittuntur; statim

abeunt; rogantes aditum continuo impetrant.

Consedit genitor tum deorum maximus

quassatque fulmen; tremere coepere omnia.

Canes confusi, subitus quod fuerat fragor,

repente, odore mixto cum merdis, cacant.

Di clamant omnes uindicandam iniuriam.

Sic est locutus ante poenam Iuppiter:

"Non est legatos regis non dimittere,

nec est difficile poenas culpae imponere.

Sed hoc feretur pro ludibrio praemium:

non ueto dimitti, uerum cruciari fame,

ne uentrem continere non possint suum.

Illi autem qui miserunt bis tam futtiles

numquam carebunt hominum contumelia." 

Ita nunc legatos expectantes posteri,

nouum ut uenire quis uidet culum olfacit.

Ardidesa

Es va cobrir de farina
Com una mortalla blanca
Aquella  mustela vella
Que de jova era tant fina
I que ha caçar ja no alcança

Una rata que joguina
Tota incauta s'hi atansa
Ben depressa que amorcella
Com una fura dolenta
I a la panxa se l'endrapa

Una segona hi arriba
I se l'empassa sencera
Elimina a una tercera
Tant prompte com allí hi passa

I es posa a esperar la quarta

De jova prou que corria
...

Liber IV - II. Mustela et Mus

Ioculare tibi uidemur: et sane leui,

dum nil habemus maius, calamo ludimus.

Sed diligenter intuere has nenias;

quantum in pusillis utilitatem reperies!

Non semper ea sunt quae uidentur: decipit

frons prima multos, rara mens intellegit

quod interiore condidit cura angulo.

Hoc ne locutus sine mercede existimer,

fabellam adiciam de mustela et muribus.

Mustela, cum annis et senecta debilis

mures ueloces non ualeret adsequi,

inuoluit se farina et obscuro loco

abiecit neclegenter. Mus, escam putans,

adsiluit et comprensus occubuit neci;

alter similiter, deinde perit et tertius.

post aliquot uenit saeculis retorridus,

qui saepe laqueos et muscipula effugerat;

proculque insidias cernens hostis callidi,

"Sic ualeas," inquit, "ut farina es, quae iaces!"

Cassandra

Efímer és el present
que res s’hi queda ni està
i el que passa se’ns en va
com la pols s’emporta el vent.
Cassandra, filla de Príam,
va obtenir els grans poders
d’augurar en temps d’envant
esdeveniments i afers.
Sacerdotessa oficiant
enlluerna i profetitza
amb sa bellesa radiant
fins que als deus escandalitza...
...

Liber III - X. Poeta de Credere et non Credere

Periculosum est credere et non credere.

Vtriusque exemplum breuiter adponam rei.

Hippolytus obiit, quia nouercae creditum est;

Cassandrae quia non creditum, ruit Ilium.

Ergo exploranda est ueritas multum, prius

quam stulte praua iudicet sententia.

Sed, fabulosam ne uetustatem eleues,

narrabo tibi memoria quod factum est mea.

Maritus quidam cum diligeret coniugem,

togamque puram iam pararet filio,

seductus in secretum a liberto est suo,

sperante heredem suffici se proximum.

qui, cum de puero multa mentitus foret

et plura de flagitiis castae mulieris,

adiecit, id quod sentiebat maxime

doliturum amanti, uentitare adulterum

stuproque turpi pollui famam domus.

Incensus ille falso uxoris crimine

simulauit iter ad uillam, clamque in oppido

subsedit; deinde noctu subito ianuam

intrauit, recta cubiculum uxoris petens,

in quo dormire mater natum iusserat,

aetatem adultam seruans diligentius.

Dum quaerunt lumen, dum concursant familia,

irae furentis impetum non sustinens

ad lectum uadit, temptat in tenebris caput.

Vt sentit tonsum, gladio pectus transigit,

nihil respiciens dum dolorem uindicet.

Lucerna adlata, simul adspexit filium

sanctamque uxorem dormientem [illum prope],

sopita primo quae nil somno senserat,

representauit in se poenam facinoris

et ferro incubuit quod credulitas strinxerat.

Accusatores postularunt mulierem,

Romamque pertraxerunt ad centumuiros.

Maligna insontem deprimit suspicio,

quod bona possideat. Stant patroni fortiter

causam tuentes innocentis feminae.

A diuo Augusto tum petiere iudices

ut adiuuaret iuris iurandi fidem,

quod ipsos error implicuisset criminis.

Qui postquam tenebras dispulit calumniae

certumque fontem ueritatis repperit,

"Luat" inquit "poenas causa libertus mali;

namque orbam nato simul et priuatum uiro

miserandam potius quam damnandam existimo.

Quod si delata perscrutatus crimina

paterfamilias esset, si mendacium

subtiliter limasset, a radicibus

non euertisset scelere funesto domum."

Nil spernat auris, nec tamen credat statim,

quandoquidem et illi peccant quos minime putes,

et qui non peccant impugnantur fraudibus.

Hoc admonere simplices etiam potest,

opinione alterius ne quid ponderent.

Ambitio namque dissidens mortalium

aut gratiae subscribit aut odio suo.

Erit ille notus quem per te congnoueris.

Haec exsecutus sum propterea pluribus,

breuitate nimia quoniam quosdam offendimus.

Hàbits

Costum farà veure llum
on tan sols no hi ha que fum,
recitava un dia un rapsoda.
Havent-se posat de moda
les barbes estilitzades
entre el general cabrum,
decidiren les femelles,
d’entre el gentiu de la tropa,
igualar-se totes elles
amb els de capell de copa:
afigurar-se amb els mascles
com el lli aparenta estopa...
...

Liber  IV - XVII. De Capris Barbatis

Barbam capellae cum impetrassent ab Ioue,
hirci maerentes indignari coeperunt
quod dignitatem feminae aequassent suam.
"Sinite," inquit, "illas gloria uana frui
et usurpare uestri ornatum muneris,
pares dum non sint uestrae fortitudini."
Hoc argumentum monet ut sustineas tibi
habitu esse similes qui sunt uirtute impares.

Migrar

Pel camp anava tot sola
una Guineu afamada
i rere la corretjola
sola i verna s’hi estava
fent-se el niu la Terrerola.
De poc lluny veu com s’envola
d’impetuosa alenada
a una alçada judiciosa.
I dessobre d’on es troba
planejant se la mirava.
—No te’n vagis: baixa, dona,
que no et veig prou bé la ploma!...
...

Appendix XXXII. Terraneola et uulpes 

Prauis non esse fidem adhibendam

Auis quam dicunt terraneolam rustici,

in terra nidum quia componit scilicet,

forte occucurrit improbae uulpeculae,

qua uisa pennis altius se sustulit.

"Salue," inquit illa, "cur me fugisti obsecro?

Quasi non abunde sit mihi in prato cibus,

grilli, scarabaei, locustarum copia;

nihil est quod metuas, ego te multum diligo

propter quietos mores et uitam probam."

Respondit cantrix: "Tu quidem bene praedicas,

in campo non par, par sum sublimis tibi.

Quin sequere; tibi salutem hic committo meam."

Habilitat

No porta felicitat

menar vida plasentera;
quan el desig s'abastat
s'enyora una altra quimera.

El Castor això ja sap

quan per ell van de cacera
i la gossada sencera,...
...

Appendix XXX. Fiber 

Multi uiuerent se salutis gratia parui facerent fortunas

Canes effugere cum iam non possit fiber

(Graeci loquaces quem dixerunt castorem

et indiderunt bestiae nomen dei,

illi qui iactant se uerborum copia),

abripere morsu fertur testiculos sibi,

quia propter illos sentiat sese peti.

Diuina quod ratione fieri non negem;

uenator namque simul inuenit remedium,

omittit ipsum persequi et reuocat canes.

Hoc si praestare possent homines, ut suo

uellent carere, tuti posthac uiuerent;

haud quisquam insidias nudo faceret corpori.